W branży transportowej często spotykamy się z pojęciami takimi jak umowa spedycji i umowa przewozu. Choć oba rodzaje umów dotyczą transportu towarów, to ich charakter i zakres odpowiedzialności mogą się znacznie różnić. W artykule omówione zostały najważniejsze różnice między nimi. Pomoże Ci to podjąć właściwą decyzję przy wyborze odpowiedniego typu umowy i uniknąć problemów prawnych.

Czym jest umowa spedycji?

Umowa spedycji jest umową cywilnoprawną, której celem jest organizacja przewozu towarów. Spedytor, jako podmiot świadczący usługi spedycyjne, zobowiązuje się do zorganizowania transportu, co może obejmować takie czynności, jak:

• wybór środka transportu, 
• przygotowanie dokumentacji, 
• ubezpieczenie towarów,
• zorganizowanie miejsca i procesu magazynowania. 

Podstawy prawne umowy spedycji można znaleźć w Kodeksie cywilnym (art. 794-804), gdzie szczegółowo określono prawa i obowiązki, jakie spoczywają na spedytorze.

Czym jest umowa przewozu?

Umowa przewozu to umowa, w której przewoźnik zobowiązuje się do przewiezienia towaru z jednego miejsca do drugiego za określone wynagrodzeniem. Obowiązki przewoźnika obejmują:

• odpowiednie zabezpieczenie ładunku,
• przewóz towarów z wykorzystaniem ustalonego środka transportu, 
• wybór ustalonej z klientem trasy, 
• terminowe dostarczenie towarów na miejsce. 

Podstawy prawne, które dotyczą umowy przewozu, znajdują się w ustawie Prawo przewozowe oraz w odpowiednich przepisach Kodeksu cywilnego (art. 774-793).

Różnice między umową spedycji a przewozu

Podstawowa różnica między umową spedycji a przewozu tkwi w zakresie świadczonych usług oraz odpowiedzialności stron. Ważne, aby zrozumieć istniejące rozbieżności. Pozwoli to na wybranie odpowiedniej opcji, która najlepiej sprawdzi się w danym przypadku. Oto najważniejsze różnice między umową spedycji a umową przewozu:

1. Zakres usług  

• Usługi spedycyjne obejmują nie tylko przewóz, ale również organizację transportu, ubezpieczenia, dopełnienie formalności celnych czy zajęcie się procesem magazynowania.
• Usługi przewozowe koncentrują się wyłącznie na transporcie towarów z jednego punktu do drugiego.

2. Charakter podmiotu  

• Spedytor a przewoźnik – kolejnym punktem, w którym występują różnice, to charakter podmiotu. Spedytor jest organizatorem transportu, ale nie musi zajmować się jego realizacją, bo może zlecać tę część podwykonawcom. Natomiast przewoźnik to osoba lub firma, która faktycznie wykonuje przewóz.

3. Odpowiedzialność stron 

• Odpowiedzialność spedytora — zależy od rodzaju i zakresu powierzonych mu obowiązków (np. organizacja transportu, magazynowanie, przygotowanie dokumentacji). Jest bardziej rozbudowana niż w przypadku odpowiedzialności przewoźnika.
• Odpowiedzialność przewoźnika — skupia się głównie na szkodach, jakie mogą powstać w trakcie przewozu oraz na dotrzymaniu terminowości dostawy do celu. 

4. Podstawy prawne  

• Prawo przewozowe a Kodeks cywilny – umowa spedycji jest regulowana głównie przez przepisy Kodeksu cywilnego, natomiast umowa przewozu znajduje swoje podstawy zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i w Prawie przewozowym.

Obowiązki spedytora i przewoźnika

Różnice w odpowiedzialności przekładają się na konkretne obowiązki spedytora i obowiązki przewoźnika:

• Spedytor odpowiada za prawidłową organizację transportu, wybór odpowiedniego przewoźnika oraz ubezpieczenie towaru. Może również wykonywać czynności przewozowe i odpowiadać za wybór firmy magazynowej. Wszystko zależy od tego, jakie punkty zostaną zawarte w konkretnej umowie.
• Przewoźnik jest zobowiązany do odpowiedniego zabezpieczenia przewożonego ładunku, terminowe wykonanie kursu i dostarczenia towarów w określone miejsce oraz do rozliczenia się z dokumentacji przewozowej.

Obowiązki spedytora są szersze i uzależnione są w całości od treści umowy na daną współpracę. Warto pamiętać, że wśród nich można również umieścić konieczność zadbania przez zleceniobiorcę odpowiedniego zabezpieczenia transportu i towarów. Ubezpieczenie w umowie spedycji może być dodatkowym elementem, który zapewnia większą ochronę transportowanych towarów. Spedytor może zorganizować ubezpieczenie towaru na życzenie klienta, co zwiększa zakres odpowiedzialności w razie szkód.

Spedycja a przewóz – kiedy wybrać którą umowę?

Ze względu na to, że umowa spedycji oraz umowa przewozu różnią się znacząco od siebie, warto zastanowić się, kiedy warto wybrać którą opcję. 

Kiedy wybrać umowę spedycji? Będzie ona korzystna, w przypadku potrzeby kompleksowej organizacji transportu. Spedytor zajmie się najistotniejszymi kwestiami i weźmie odpowiedzialność za wiele aspektów, wśród których warto wymienić wybór środka transportu, dopełnienie formalności celnych czy znalezienie dodatkowego ubezpieczenia. Jest to odpowiednie rozwiązanie, jeśli chcesz powierzyć całość procesu transportowego jednemu podmiotowi.

Kiedy wybrać umowę przewozu? Ta opcja będzie bardziej odpowiednia, gdy masz dokładnie określone wymagania dotyczące transportu i szukasz osoby, która zajmie się ich realizacją, ja organizację pozostałych kwestii (np. ubezpieczenia, formalności celnych) załatwiasz we własnym zakresie. 

Jeśli nie jest to dla Ciebie do końca jasne, możesz odszukać i przejrzeć przykłady umowy spedycji i umowy przewozu dostępne online. 

Zakres odpowiedzialności w umowie przewozu

Jak już zostało wspomniane, wśród różnic między tymi dwoma rodzajami umowy istotną rolę odgrywa zakres odpowiedzialności. W przypadku umowy spedycyjnej jest ona szersza i obejmuje wszystkie aspekty zawarte w umowie, które zostały zgodnie z jej treścią powierzone w ręce spedytora. 

Odpowiedzialność przewoźnika ogranicza się zazwyczaj do szkód powstałych podczas przewozu oraz ewentualnych opóźnień w dostawie. Zakres ten jest dokładnie określony w Prawie przewozowym, a odpowiedzialność może być zmniejszona lub wyłączona w przypadku siły wyższej, winy nadawcy czy szczególnych właściwości przewożonych towarów.

Organizacja transportu – spedytor czy przewoźnik?

Decyzja o wyborze między spedytorem a przewoźnikiem powinna zależeć od Twoich potrzeb. Znajomość różnic między umową spedycji a przewozu pozwala na lepsze zarządzanie ryzykiem i odpowiedzialnością. Ostateczny wybór powinien zależeć od specyfiki transportu oraz wymagań związanych z organizacją przewozu.

Jeśli szukasz kompleksowej obsługi, zdecyduj się na spedytora. W przypadku prostego transportu, bez konieczności organizacji dodatkowych formalności, odpowiedni będzie przewoźnik.

Odpowiedzialność stron oraz zakres świadczonych usług to kluczowe elementy, które warto wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji. Świadomość różnic między spedytorem a przewoźnikiem pomoże Ci uniknąć problemów prawnych i usprawni proces transportu towarów.